نوشته شده توسط : اسماعیل نیک نفس

 
-وزن مضراب: معمولاٌ وزن مضرابها در تغییر حجم صدا موثرند. مضرابها ی کم وزن اکثراٌ قطر نازکتری دارند و همچنین دارای سر کوچک و نازکی هستند که همین امر باعث می شود مضرابها هنگام برخورد با سیم قدرت لازم یا کافی را نداشته باشند که در نتیجه صدای حاصله کم حجم خواهد بود و مضرابهای سنگین بالعکس.

2- میزان تشابه مضراب راست و چپ از لحاظ وزن،اندازه ،قطر،جنس: طبق قاعده واستاندارد فرض بر این است که جفت مضرابی که نوازنده آنرا دست می گیرد کاملاٌ از همه لحاظ مشابه باشند که درغیر اینصورت هم تفاوت درحجم صدای مضراب راست و چپ را خواهیم داشت و هم تفاوت در رنگ و مقدار زنگ موجود درصدا.

3-نقطه ی ثقل مضراب: معمولاٌ نقطه ی ثقل مضرابها حدوداٌ در یک چهارم اول آنها واقع شده است .طبیعی است به مقدار جلوتر یا عقب تر بودن نقطه ثقل مضراب حالت نواختن مضراب کمی تغییر می کند که در نهایت باعث تغییر ناچیزی درصدای ایجاد شده می شود.

4-نسبت اندازه و قطر حلقه،ساقه و سر مضراب : واضح است نسبت درست و دقیق این عوامل دلیل بوجود آمدن یک مضراب ایده آل و استاندارد خواهد بود که دراینصورت نقطه ثقل آن نیز در محل درست مضراب قرار خواهد گرفت.عدم رعایت دقیق این نسبتها نیز در چگونگی نواختن مضراب تاثیر گذاشته و نهایتاٌ باعث تفاوت در صدادهی ساز می شود.

5-جنس مضراب : نوازندگانی که بدون نمد می نوازند نسبت به اینکه مضراب آنها از چه جنسی است، وزن آن وحجم صدا، نرم یا خشک یا زنگ دار بودن صدا را تعریف می کند.

6-جنس و قطر نمد و طریقه ی چسباندن آن: طبیعی است هر چقدر قطر نمد بیشتر باشد صدا خفه تر و هر چقدر نمد نازکتر باشد صدا بازتر خواهد بود. اکثراٌ نمدهای مختلف با جنسهای متفاوت دارای رنگ صدای متفاوتی هستند و اینکه نوازنده کدام رنگ صدا را می پسندد و از چه نمد با چه قطری استفاده کند امریست تجربی و سلیقه ای. اگر برای چسباندن نمد از چسپ جامد استفاده شود صدای حاصله همان خواهد بود که مورد انتظار است اما اگر از چسب مایع استفاده شود بطوری که چسب باعث، تر شدن هر دو سوی نمد شده صدای ایجاد شده دارای کمی زنگ خواهد بود.

7-نحوه ی دست گرفتن مضراب: همانطور که می دانیم طریقه ی گرفتن مضراب از زمان قدیم تا امروز (بر اساس مدل مضراب ) کمی تغییر یافته است .نسبت به اینکه مضراب شما چه شکلی دارد وآنرا چگونه بدست می گیرید معرف نحوه ی نواختن مضراب شما و تا حدی تسلط شما به ساز می باشد که در مجموع در صدای حاصله مقداری تفاوت ایجاد می کند.

8-نوع مضراب زدن : اصولاٌ نواختن مضراب چند نوع است: بوسیله ی فقط انگشت -بوسیله ی فقط مچ- بوسیله ی فقط ساعد- بوسیله ی انگشت و مچ همزمان – بوسیله ی مچ و ساعد همزمان – بوسیله ی هر سه یعنی انگشت، مچ و ساعد. البته نا گفته نماند که درهر مدل، نواختن مضراب برآیند نیروها از ستون فقرات، کتفها،ساعد،مچ و انگشتان است .نسبت به اینکه شما چگونه مضراب می زنید به همان نسبت صدای ایجاد شده از سنتور شما متفاوت خواهد بود.

9-محل فرود مضرابها: وقتی مضراب شما بیشتر نزدیک خرک ها زده می شود صدا خشک تر وخشن تر به گوش می رسد و اینکه به چه اندازه دورتر ازخرکها مضراب می زنید اصوات نرمتر و ملایمتر خواهند بود.

10-چگونه قرار داشتن سنتور: نسبت به اینکه هنگام نواختن چه مساحتی از صفحه زیرین سنتور با جایی تماس نداشته باشد یا اینکه درصورت تماس با چه جنسی مماس است (چوب، فلز، پارچه و...) صدای ساز شما به همان نسبت تغییر خواهد کرد.

11-موارد فوق می توانند از نیم درصد تا شاید هفتاد درصد در صدای ایجاد شده از یک ساز موثر باشند (درحجم ،کیفیت ورنگ صدا)، اما به نظر من مهم تر از تمام این موارد این است که گوش موسیقایی یک نوازنده با توجه به سبک و سلیقه ی خودش چه نوع صدایی را چگونه می خواهد از ساز خارج کند که طبیعی است تمام موارد فوق تابع این قدرت تمیز و تشخیص وسلیقه نوازنده خواهد بود.

به غیر از مواردی که ذکر آن گذشت عوامل دیگری نیز می توانند درتفاوت صدایی یک ساز موثر باشند مثلاٌ کوک ساز که آیا دقیقاٌ با دیاپازون کوک شده است، یا بالاتر یا پایین تر، که نتیجتاٌ باعث میزان کشیدگی سیمها می شود (سفتی یا شلی) و در صدای ایجاد شده نرمی و خشن بودن صدا را تعریف می کند.

درپایان باید اضافه کرد؛ موارد دیگری مثل میزان گرمی یا سردی هوا -میزان رطوبت هوا– محیطی که ساز در آنجا به صدا در می آید (محیط باز، بسته، کاملاٌبسته) و چندین و چند عامل دیگر میتوانند موثر در تنوع صدای ایجاد شده از سنتور باشند که در مجال این گفتار نمی گنجند.



:: بازدید از این مطلب : 480
|
امتیاز مطلب : 32
|
تعداد امتیازدهندگان : 7
|
مجموع امتیاز : 7
تاریخ انتشار : سه شنبه 3 اسفند 1389 | نظرات ()
نوشته شده توسط : اسماعیل نیک نفس

آموزش سنتور - مقدماتی و متوسط

دسته نرم افزار آموزشی زیردسته متفرقه

آموزش سنتور – مقدماتی و متوسط

شامل :

آشنایی قدم به قدم سنتور نوازی
آشنایی با تمام نکات سنتور
نحوه گرفتن مضراب
آموزش روش های مختلف نواختن

قیمت مجموعه ۵۰۰۰ تومان می باشد و با کیفیت صدا و تصویر عالی با بسته بندی شیک و تمیز سایت ارائه می شود.

قیمت: ۵,۰۰۰ تومان

روش خرید: برای خرید آموزش سنتور – مقدماتی و متوسط، پس از کلیک روی دکمه زیر و تکمیل فرم سفارش، ابتدا محصول یا محصولات مورد نظرتان را درب منزل یا محل کار تحویل بگیرید، سپس وجه کالا و هزینه ارسال را به مامور پست بپردازید. جهت مشاهده فرم خرید، روی دکمه زیر کلیک کنید.

خرید آموزش سنتور - مقدماتی و متوسط



:: بازدید از این مطلب : 561
|
امتیاز مطلب : 22
|
تعداد امتیازدهندگان : 5
|
مجموع امتیاز : 5
تاریخ انتشار : سه شنبه 3 اسفند 1398 | نظرات ()
نوشته شده توسط : اسماعیل نیک نفس

سنتور باستانی دارای 12 وتر بوده که با زیر و بم آن شامل 24 وتر شده است و این همان تعداد وترهای سازهای ذوات الاوتار مطلقات می باشد که چنگ ومنحنی از آن جمله است و عبدالقادر مراغی در مقاصد الحان از آن نام می برد .

اما سنتور امروزین دارای 9وتر (خرک ) است که با زیر و بم آن شامل 18 وتر می شود و با استفاده از پشت خرک های سیم های سفید تعداد وترهای آن به 27 می رسد که در اجرای موسیقی 24 وَتَر آن مورد استفاده قرار می گیرد. هر وتر سنتور چهار سیم دارد که هم صدا كوك می شوند تعداد سیم ها در سنتور به 72 تار می رسد .

در یک بُعد ذی الکل ( هنگام ) هفت فاصله از نغمات ملایم را برای دستگاه یا آواز موزد نظر انتخاب کرده وکوک می کنند.

برای قرار گرفتن خرک های سفید طول وتر را به سه تقسیم می کنند که نهایت سوم آن بعد ذی الکل یا هنگام طرف دیگر وتر می شود در نتیجه در سنتور برای هر نغمه، بعد دو هنگام را می توان مشاهده نمود. اگر بُعد وترهای نغمات را هم به آن اضافه نمائیم وسعت دامنه سنتور به 6 دانک می رسد که دانک ششم آن در اجرای موسیقی ردیف مورد استفاده قرار نمی گیرد .

در سنتور سل کوک 9 خرک هر گاه سیمهای خرک اول را « می» (E) کوک کرده باشبم ، خرک سوم صدای «سل» (G) را خواهد داد. از آنجا که دستگاه شور به اصطلاح «مادر» دستگاه های دیگر ردیف موسیقی ماست. و دیگر نغمات با آن سنجیده می شوند و نیز از آن رو که خرک سوم در این سنتور (سل G ) مناسب ترین خرک برای نمایان «شور » است این نوع سنتور را برای اجرای اصیل موسیقی ردیف مناسب دانسته اند .هنگام اجرای شور ، همانطور که معمول کوک سنتور است ردیف خرک های سیم سفید با ردیف خرک های سیم زرد هم صدا می شوند و تنها ممکن است یک خرک انها برای اجرای کردبیات و شهناز با یکدیگر اختلاف داشته باشند که با مختصر تغیر حرکت جای خرک ( در رده سیمهای سفید ) درست می شود و سامان می یابد . باید در نظرداشت که کوک سیمهای پوزیسیون زردها همواره ثابت و بر پایه شور است چرا که شور ما در دستگاه ها و اصلی ترین آنها است و فرود همه دستگاه ها و آوازه ها به شور است و به عنوان مبنا و پایه، همیشه مورد استفاده و در مقام گردانی های معمول، مورد بهره برداری است (بخصوص هنگام نواختن دلکش ماهور یا اصفحان و همایون ) .

اگر نحوه کوک سنتور بر پایه نظام فواصل موسیقی ردیف اصیل باشد ، تغییر مقام از دانگهای مختلف به یکدیگر بسیار آسان بوده و تنها با جابجا کردن مختصر یکی دو خرک و یا در نهایت تغییر جزئی کوک سیمهای مربوط به آنها انجام می شود .

سنتور با کمک کلیدی آهنین که نه کلید کوک نام دارد کوک می شود ومانند تمام سازهای زهی به وسیله کشش سیم انجام می گیرد. قطر سیم ها معمولا 40- 38 میکرون است برای قسمت راست سنتور از سیم های فولادی زرد رنگ و برای قسمت سمت چپ از سیم های سفید فولادی استفاده می شود .مقدار کشش نسبتا زیاد است زیرا اگر سیم ها به اصطلاح سل باشند هنگام مضراب زدن صدای را یاجاد نمی کنند به عنوان مثال اگر طول وتر خرک سوم سنتور در قسمت راست (زیر و بم ) از سیطانک تا خرک 60 سانتمتر باشد وهمچنین قسمت وسط ( زیرو بم ) 46 سانتیمتر باشد به ترتیب فرکانس 192 (معادل SO12 ) برای قسمت بم فرکانس 384  و معادل ( SO13 ) برای قسمت زیر مناسب است .

نحوه کوک کردن سنتور در شیوه های ردیف نوازی براساس چهارم ها ( ابعاد ذی الاربع ) و هنگام ( ابعاد ذی الکل ) است ، بدین صورت که خرک سوم سنتور ( وسط در یک سوم طول وتر قرار می گیرد به طوری که پشت خرک بعد از ذی الکل ( هنگام یا اکتاو ) را به وجود می آورد پس با مقدار مناسب کشش وتر خرک سوم ، این خرک می تواند به عنوان وتر مطلق محسوب شده و بقیه خرک ها ( نغمات ) به نسبت ان برای دستگاه یا اواز مورد نظر کوک شوند .



:: بازدید از این مطلب : 464
|
امتیاز مطلب : 31
|
تعداد امتیازدهندگان : 7
|
مجموع امتیاز : 7
تاریخ انتشار : سه شنبه 3 اسفند 1389 | نظرات ()
نوشته شده توسط : اسماعیل نیک نفس

حدودا ٢٠ تا مضراب دارم....که البته شکسته هستن و چسبوندمشون...تقریبا از روزای اولی که سنتور رو شروع کردم...هر کدومشون دنیایی از نغمه ها و نواها رو به یادم میارن...اجراهای پراکنده...تو دبیرستان...فرهنگسرا..کنسرتها......

با مخالفتهای پدرم و تشویقهای خواهر و برادرام....موسیقی رو شروع کردم...چقدر اون موقع ها ساز میزدم....بعضی وقتا تا پنج شش ساعت هم میرسید....!!

بدون استاد و فقط با شنیدن نوار کاست....سعی می کردم هرچی رو که میشنوم بنوازم...با جابه جا کردن خرکها هم دستگاههای مختلف رو مینواختم....برادرم هم که میخوند...و من مجبور بودم دم به دم باهاش بنوازم....که همین همراهی ها برای من بسیار با ارزش و آموزنده بود.....بعد از چهار تا پنج سال بلاخره رفتم پیش استاد...

شانزده سالم بود که از این سر شهر تا اون سر شهر سازم رو تو سرما و گرما بر میداشتم و میرفتم سر تمرین...تا به اجراهای آخر ماه برسم.....اتوبوس های لاکپشتی...اون موقع حمل کردن سنتور برام خیلی سخت تر بود...با اون جعبه های چوبی و سنگین...که سرمای هوا هم از لای درزش رد میشد و حسابی کوک ساز رو به هم میریخت....

شبهایی که با دوستان توی هنرستان موسیقی تمرین میکردیم و دنبال یک اسم خوب برای گروه بودیم...چه دورانی بود....یک بار بعد از اجرای برنامه برای دانشجویان خارجی...لوح تقدیری بهمون دادن که روش نوشته شده بود یا تشکر از گروه کامکارها.....!! بعدا فهمیدیم از رئیس  رئیس هنرستان اسم گروه خواسته بودن...اونم فکر کرده بود موسیقی یعنی "کامکارها"...فکرش رو بکن...رئیس هنرستان موسیقی (سوره) بودن ایشون تشویق..!!..دقیقا یادمه اون موقع با کدوم مضرابهام مینواختم....

دوره پیش دانشگاهی بود یک بار از طرف رادیو دعوتمون کردن برای برنامه"نیستان"(البته به سفارش مادر یکی از بچه های گروه که تو صدا سیما بود)....من نرفتم و گفتم تو رایویی که از استادامون دعوت نمیکنن چرا باید بریم و ساز بزنیم....(الان هم که فکرش رو میکنم برام جالبه که اون موقع یه همچین کاری کردم)...خلاصه من نرفتم ولی دوستان رفتن و من تو خونه برنامه رو روی نوار کاست ضبط کردم....مجری از نوازنده تار(عرفان) پرسید با توجه به جوانانی مثل شما آینده موسیقی ایران رو چه طور میبینید........عرفان مکثی کرد و  گفت "سیاه".....نمیدونید بعدا چقدر به این دید فلسفی و جواب سربالاش تو برنامه زنده رادیویی خندیدیم....

مراحل مختلف طی میشد....مسیری زیبا و به یاد موندنی.....تعداد مضراب های هم زیاد و زیاد تر میشد...

موسیقی...کنسرت...تمرین گروهی.....جالبه که هیچوقت از این همه کار غیر قانونی که انجام میدادیم دچار عذاب وجدان نمیشدیم...چشمک

چقدر خوشحال بودیم دعوت شده بودیم برای اجرا در یک فستیوال در خارج از ایران ...ولی دو شب قبل از سفر یا یک تماس ساده گفتن...ببخشید مدارکتون دیر آماده شد گروه دیگه ای به جای شما عازم میشن......و هنوز نفهمیدیم...که اعضای اون گروه پسر خاله های محترمشون بودن یا پسر عمه های گرامینیشخند......مضرابها هم بیشتر و بیشتر میشد...تمام نکات نگهداری از مضراب رو هم رعایت میکنم...ولی هر کدوم عمر خودش رو داره....و یک روز خاموش میشه......

خلاصه صدای از سنتور عزیز ما به گوش میرسه...و مضرابهایی هم هستن که خیلی وقته خاموشن ، با خاطرات روزهایی که مینواختن....



:: بازدید از این مطلب : 382
|
امتیاز مطلب : 29
|
تعداد امتیازدهندگان : 6
|
مجموع امتیاز : 6
تاریخ انتشار : سه شنبه 3 اسفند 1389 | نظرات ()
نوشته شده توسط : اسماعیل نیک نفس

پرويز مشكاتيان در 24 ارديبهشت 1334 در نيشابور چشم به جهان گشود ، جهاني كه با گشودنش  شنودن آواي مترنم و سرمست سرچشمه ها و دشت هاي بينالود از يك سو ، و از ديگر شيهه سواران و تاراج تاران و مغولان و... آنچه كه بر نيشابور رفته بود ، را براي او ناگزير مي كرد .

مشكاتيان از 6 سالگي به فراگيري موسيقي پرداخت ، از ابتدا علاقه وافري به سنتور پيدا نمود و به علت ارتباط مداوم با استاد خود ( پدرش حسن مشكاتيان ) در 8 سالگي اولين كنسرت خود را در يك مراسم گرد هم آيي دانش آموزان مدرسه امير معزي نيشابور انجام داد . مشكاتيان از كودكي متوجه ارتباط تنگاتنگ ادبيات منظوم و منشور ايران با راهي كه برگزيده بود شد و در اين راه نيزپدرش راهنماي او بود . از دوران دبيرستان در اردوهاي رامسر شركت مي جست و در مسابقات آموزشگاههاي سراسر كشور ركورد دار بود . پرويز مشكاتيان پس از اتمام تحصيلات متوسطه وارد دانشكده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران شد . رديف عالي موسيقي ايران (( رديف آقا ميرزا عبدالله )) را در دانشگاه نزد  استاد فقيد نور علي خان برومند و دكتر داريوش صفوت آموخت . همزمان با اين آموزشها از محضر اساتيدي چون : دكتر محمد تقي مسعوديه ، شادروان عبداله خان دوامي ، شادروان سعيد هرمزي ، شادروان يوسف فروتن نيز بهره گرفت . او همچنين در مركز حفظ و اشاعه موسيقي سنتي ايران به عنوان سرپرست گروه و استاد سنتور مشغول كار شد . پرويز مشكاتيان در آزمون باربد كه ابتكار استاد نور علي خان بر پا شده بود در رشته سنتور به مقام اول با ( پشنگ كامكار ) و در كل آزمون به مقام ممتاز با ( داريوش طلايي ) دست يافت .

مشكاتيان پس از استعفا از راديو تلويزيون ، به اتفاق چند تن از موسيقيدانان ، موسسه فرهنگي و هنري چاووش را بنياد نهادند . او به عنوان سرپرست گروه و استاد رشته سنتور مشغول خدمت به هنرجويان موسيقي شد . مشكاتيان داراي قريحه يي ذاتي است ، او به گفته دست اندر كاران موسيقي قدرت خارق العاده ايي در تصوير سازي و تبحر زيادي در انواع ريتم و خاصه آهنگسازي روي اغزال و اشعار مورد علاقه اش دارد . آهنگ هايي كه تاكنون از وي شنيده ايم عبارتند از : (( مرا عاشق)) ، (( شور انگيز )) ، (( نغمه )) شعر از مولانا خواننده شهرام ناظري اجرا گروه عارف .

تصنيف (( دشتي )) ، (( غم انگيز )) شعر حافظ خواننده هنگامه اخوان اجرا گروه عارف . (( آستان جانان )) ، (( شيدايي )) ، (( سرانداز )) ، (( سرو ناز )) ، (( بيداد )) شعر حافظ خواننده شجريان دو نوازي در ايران – گروه عارف در اروپا . (( بيداد )) اجرا گروه عارف و شيدا (( كرد بيات )) اجرا گروه عارف (( رزم مشترك )) ، شعر آذر مهر خواننده شجريان اجرا گروه عارف . (( وطن )) شعر آذر مهر خواننده ناظري اجرا گروه عارففف . (( ايراني )) ، گروه شيدا . (( چوپاني )) شعر جواد آذر خواننده شجريان اجرا گروه عارف . (( پيروزي )) شعر جواد آذر خواننده شجريان دو نوازي ( با ناصر فرهنگفر )-  (( طلوع )) شعر جواد آذر خواننده شجريان اجرا گروه عارف . (( جان جهان )) شعر مولانا خوانندگان شجريان اجرا گروه عارف . (( سركش )) شعر مولانا خواننده خواننده شجريان دو نوازي . (( دل انگيزان )) شعر مولانا خواننده شجريان اجرا گروه عارف . (( گلنوش )) شعر مولانا خواننده شجريان اجرا گروه عارف . (( صبح است ساقيا )) ، (( چكاد )) شعر حافظ خواننده شجريان اجرا گروه عارف .((افسرده حال )) شعر بابا طاهر خواننده پريسا اجرا گروه مركز حفظ و اشاعه موسيقي سنتي ايران . (( شكر و شكايت )) .

و این متن هم در مورد چگونگی ساخت قطعه چکاد به نوشته خوده استاد مشکاتیان که جالبه حتما بخونید ....

استاد مشکاتیان در موردچگونگی پدیدآمدن چکاد اینگونه انگاشته اند ؛

چندین سال پیش بنا به قرارداد هر ساله ، چند روزی را در دامنه دماوند کنار دریاچه لار چادر زذه بودیم و بهره مند از نغمه خداوندی در این دشت باشکوه.
شب را در کنار آتش به اصطلاح سرخپوستی تا پگاه بیدار ماندم و زمانیکه یاران مهیا شدند که به رودخانه بزنند برای قزل آلای قرمز، قلم و کاغذ را آماده نوشتن نمودم.
بر پیشانی کاغذ نوشتم چکاد
عزیزم رضا، یکی از بچه های بومی را در چادر گذاشت که از من پذیرایی کند. من نیاز به سکوت داشتم چون چکاد را روی کاغذ و بدون ساز شروع کردم. پسر مش احمد اولین بار بود که خط نت را می دید و مدام از من می پرسید که به چه خطی و چی مینویسم. من گفتم به خط میخی وقایع سفر را می نویسم . زمانیکه از من خواست نوشته را برایش بخوانم ، ناگزیر شدم برای خرید به پلور بفرستمش تا بتوانم کار را ادامه دهم. شب که برگشت بوسیدمش وبا عذرخواهی معاشرتمان را ادامه دادیم ولی او دریافته بود که بدنبال نخود سیاه رهسپار شده است.
چکاد که قرار بود مقدمه تصنیف دماوند (شعر ملک الشعرا بهار) شود ، خود بی کلام ادامه یافت و مقدمه دستان شد. باشد که قبول افتد و در نظر آید ، چون شاگردانم به اصرار می خواستند چگونگی پدیدآمد چکاد را بدانند ، این خاطره را نوشتم.

همیشه به این سروده سعدی فکر می کردم که :

کانرا که خبری شد خبری باز نیامد



:: بازدید از این مطلب : 482
|
امتیاز مطلب : 27
|
تعداد امتیازدهندگان : 6
|
مجموع امتیاز : 6
تاریخ انتشار : سه شنبه 3 اسفند 1389 | نظرات ()
نوشته شده توسط : اسماعیل نیک نفس

 

 

درباره ساز سنتور


سنتور بر اساس شواهد و قراین یکی از کهن ترین سازهای منطقه محسوب می گردد. قدیمی ترین اثری که از این ساز به جا مانده متعلق به حجاری های آشور و بابلیان (۵۵۹ قبل از میلاد) است. که در این حجاری ها، صف تشریفاتی که به افتخار آشور بنی پال بر پا شده مجسم گردیده و سازی که شباهت زیادی به ستتور امروزی دارد را بین آن صف مشاهده می کنیم.
ابوالحسن علی بن حسین مسعودی (متوفی به سال ۳۴۶ ه.ق) مورخ مشهور و نویسنده کتاب مروج الذهب در شرح اوضاع موسیقی در زمان ساسانیان، هنگام نام بردن از سازهای متداول موسیقی ساسانی، واژه سنتور (سنطور) را ذکر می کند. در کتب قدیم و تالیفات ابونصر فارابی و ابن سینا نیز نام سنتور چند بار ذکر شده است.
برخی محققین بر این باورند که سنتور در زمان های خیلی دور از ایران به دیگر کشورهای آسیایی رفته است، چنان که امروزه نیز انواع مشابه این ساز در عراق، ترکیه، سوریه، مصر، پاکستان، هند، تاجیکستان، چین، ویتنام، کره، اوکراین و دیگر کشورهای آسیای میانه و نیز در یونان نواخته می شود.
با استناد به اسناد و مدارک، نگارگری ها و مینیاتورهای قرون اخیر، آنچه که ما امروزه به عنوان سنتور در اختیار داریم در واقع سنتوری است که از حدود یکصد و پنجاه سال اخیر (زمان قاجار) با شکل و شمایل فعلی خود در اختیار هنرمندان این مرز و بوم قرار دارد. چنان که سنتورهای محمدصادق خان (اولین نمونه صوتی ساز سنتور به جا مانده از دوران قاجار متعلق به ایشان است)، حبیب سماع حضور و حبیب سماعی را در ابعاد، تعداد خرک و نحوه ساخت، بسیار نزدیک به سنتور امروزی مشاهده می کنیم.
بررسی تاریخ تحول ساز سنتور نشان می دهد که این ساز طیف وسیعی از سبک ها و مکاتب مختلف را در قرن حاضر به خود اختصاص داده است به نحوی که پس از یک بررسی اجمالی، می توان اذعان داشت حداقل ۱۵ سبک و مکتب مختلف و فعال در این عرصه شهره خاص و عام اند.
تنوع چشمگیر مکاتب و سبک ها باعث تنوع در صدادهی ساز، تکنیک نوازندگی و نحوه آهنگسازی و نغمه پردازی در سطوح مختلف بوده است.
عبدالقادر مراغه ای ساز یاطوفان را معرفی کرد که شبیه سنتور امروزی بود با این تفاوت که برای هر صدا فقط یک تار می بستند و با جابه جایی خرکها آن را کوک می کردند..
نام سنتور در اشعار منوچهری نیز آمده است:
کبک ناقوس زن و شارک سنتور زن است
فاخته نای زن و بربط شده تنبور زنان

تاریخچه سنتور

سنتور سازی کاملا ایرانی است که ساخت آن را به ابونصر فارابی نسبت می دهند که مانند بربط، ساز دیگر ایرانی بعدها به خارج برده شد، سنتور سازی جعبه ای به شکل ذوذنقه است که به روی سطح آن دو ردیف خرک تعبیه شده و از زوی هر خرک ۴ رشته سیم هم کوک عبور داده شده است.
سنتورهای معمولی دارای ۹ خرک می باشند و وسعت صدایشان اندکی بیشتر از ۳ اکتاو است و نوازنده در اجرای دستگاه های مختلف موسیقی سنتی کوک ساز را تغییر می دهد و یا محل خرک ها را پس و پیش می نماید.
سنتور یا شاهان تور از جمله سازهای کاملا شرقی است. شکل سنتور اقتباسی از کشتی است و سیم های آن برگرفته از تور ماهیگیری و صدا، صدای برخورد امواج دریا به صخره هاست.
سنتور در زمانهای گذشته به ابعاد مختلف ساخته می شد که تا امروز به شکل های استاندارد سل کوک و لا کوک درآمده است.
سنتور در طی سالیان و در پی مهاجرتها و رفت و آمدهای فرهنگی به کشورهای دیگر برده شد .از آن جهت گروهی بر این عقیده اند که سازهایی چون ارگ و پیانو که از نظر صدادهی صدایی چون سنتور دارند الگوهایی کامل شده از این سازسنتی ایرانی هستند و در طی سالیان و قرون متمادی دوره تکامل خود را پیموده و امروزه خود به سازهای مستقلی تبدیل گشته اند اما برخلاف این سازها که در مسیر تکامل گام برداشته بودند.
سنتور سیر قهقرایی پیموده و تا اوایل قرن گذشته به سازی کاملا محجور بدل گشته.
ساز سنتور پیشتر با ۱۲ وتر سیم بم و ۱۲ وتر سیم زیر ساخته می شد و سنتور ۱۲ خرکی نامیده می شد، امروزه سنتور ۱۰ خرک و سنتور ۱۱ خرکی و سنتور لا کوک نیز ساخته می شود.
سنتور ۱۱ خرک سنتور چپ کوک نامیده می شود در واقع هر خرکی که به سنتور اضافه می شود صدای ساز یک پرده بم تر می گردد.
سنتور ۹ خرک رایج ترین نوع سنتور است که سنتور سل کوک نامیده می شود و نت های ردیف براساس آن نوشته شده است در سنتور ۹ خرک چنانچه براساسراست کوک تنظةم شود به ترتیب سیم ها از پایین بر مبنای می-فا- سل کوک می شوند و مناسب برای گروهی و ارکستر است.

ساز سنتور برای ردیف موسیقی سنتی و نیز برای استفاده در ارکستر دارای نقایصی است که برای رفع آنها چندی است دو نوع سنتور یکی کروماتیک با افزایش ۷ خرک به خرکهای معمولی و دیگری سنتور باس با صدای بم ساخته شده است.
معادل نصف عمر تمرین سنتور نوازان به کوک کردن آن می گذرد چون ضربه های مداوم مضراب روی سیم ها و تاثیر گذاری رطوبت و حرارت روی چوب و سیم ها کوک را به هم می زند و ۷۲ سیم باید مرتب کوک یا هم خوان شود از این رو سنتور سازی شناخته می شود که در عین زیبایی بسیاری از عوارض طبیعی می وتند روی صدا و کوک ان تاثیر بگذارد و حتی نوازنده های باتجربه را برای یک کوک دلخواه ناکام می گذارد.
نقل شده است که حبیب سماعی نوازنده سرشناس سنتور روزی در مجلسی گفته است که کوک سنتور مرا پیر کرده است
به طور کلی اولین اثری که از سازهای شبیه سنتور به دست آمده اثری است از حجاری های دوره های آشوریان و بابلیان در ۶۶۹ قبل از میلاد که نشان می دهد این ساز را به وسیله بند به گردن می آویختند.
به دلیل قرار داشتن ایران در مسیر جاده ابریشم بین شرق و غرب و تغییر دائمی مرزها در شرایط کشورگشایی ها فرهنگها نیز مرتب دستخوش تحول شده و این تحول آلات موسیقی را بی نصیب نگذاشته است به طوریکه به درستی معلوم نیست سنتور ابتدا در کدام کشور مورد استفاده بوده است ولی مطمئنا ایرانیها قبل ازظهور اسلام با این ساز آشنا بودند و آن را کونار می نامیدند.
به اتکا قد مت آثار کشف شده گمان این است که این ساز از قلمرو ایران به کشورهای دیگر راه یافته و نامهای مختلفی پیدا کرده است.
سنتور با اندک تفاوتی در شکل ظاهر و با نام های مختلف در شرق و غرب عالم وجود دارد.
این ساز را در کشور چین یان کین، در اروپای شرقی دالسی مر، در انگلستان باتر فلای ها، در آلمان و اتریش مک پر،در هندوستان سنتور، در کامبوج فی و در امریکا زیتر می نامند که هر کدام دارای وجه تشابهاتی هستند.

ساز سنتور در تعدادی از جمهوری های سابق شوروی مانند ارمنستان و گرجستان نیز رایج هست.
همچنین سنتورهای عراقی –هندی- مصری و ترکی که بعضی از آنها حدود ۳۶۰ سیم دارند.
عبدالقادر مراغه ای ساز یاطوفان را معرفی کرد که شبیه سنتور امروزی بود با این تفاوت که برای هر صدا فقط یک تار می بستند و با جابه جایی خرکها آن را کوک می کردند.
سنتورهای معمولی دارای ۹ خرک می باشند و وسعت صدایشان اندکی بیشتر از ۳ اکتاو است و نوازنده در اجرای دستگاه های مختلف موسیقی سنتی کوک ساز را تغییر می دهد و یا محل خرک ها را پس و پیش می نماید.
سنتور یا شاهان تور از جمله سازهای کاملا شرقی است. شکل سنتور اقتباسی از کشتی است و سیم های آن برگرفته از تور ماهیگیری و صدا، صدای برخورد امواج دریا به صخره هاست.
سنتور در زمانهای گذشته به ابعاد مختلف ساخته می شد که تا امروز به شکل های استاندارد سل کوک و لا کوک درآمده است.
سنتور در طی سالیان و در پی مهاجرتها و رفت و آمدهای فرهنگی به کشورهای دیگر برده شد .از آن جهت گروهی بر این عقیده اند که سازهایی چون ارگ و پیانو که از نظر صدادهی صدایی چون سنتور دارند الگوهایی کامل شده از این سازسنتی ایرانی هستند و در طی سالیان و قرون متمادی دوره تکامل خود را پیموده و امروزه خود به سازهای مستقلی تبدیل گشته اند اما برخلاف این سازها که در مسیر تکامل گام برداشته بودند.

ساز سنتور پیشتر با ۱۲ وتر سیم بم و ۱۲ وتر سیم زیر ساخته می شد و سنتور ۱۲ خرکی نامیده می شد، امروزه سنتور ۱۰ خرک و سنتور ۱۱ خرکی و سنتور لا کوک نیز ساخته می شود.
سنتور ۱۱ خرک سنتور چپ کوک نامیده می شود در واقع هر خرکی که به سنتور اضافه می شود صدای ساز یک پرده بم تر می گردد.

سنتور ۹ خرک رایج ترین نوع سنتور است که سنتور سل کوک نامیده می شود و نت های ردیف براساس آن نوشته شده است در سنتور ۹ خرک چنانچه براساسراست کوک تنظةم شود به ترتیب سیم ها از پایین بر مبنای می-فا- سل کوک می شوند و مناسب برای گروهی و ارکستر است.
شاز سنتور برای ردیف موسیقی سنتی و نیز برای استفاده در ارکستر دارای نقایصی است که برای رفع آنها چندی است دو نوع سنتور یکی کروماتیک با افزایش ۷ خرک به خرکهای معمولی و دیگری سنتور باس با صدای بم ساخته شده است.

معادل نصف عمر تمرین سنتور نوازان به کوک کردن آن می گذرد چون ضربه های مداوم مضراب روی سیم ها و تاثیر گذاری رطوبت و حرارت روی چوب و سیم ها کوک را به هم می زند و ۷۲ سیم باید مرتب کوک یا هم خوان شود از این رو سنتور سازی شناخته می شود که در عین زیبایی بسیاری از عوارض طبیعی می وتند روی صدا و کوک ان تاثیر بگذارد و حتی نوازنده های باتجربه را برای یک کوک دلخواه ناکام می گذارد.
نقل شده است که حبیب سماعی نوازنده سرشناس سنتور روزی در مجلسی گفته است که کوک سنتور مرا پیر کرده است.
سنتور یکی از قدیمی ترین و خوش صدا ترین سازهای ایرانی است.ساخت آن را به فیلسوف نظریه پرداز و موسیقی دان بزرگ ابو نصر فارابی (متوفی ۹۵۰م)نسبت داده اند. پس سنتور عمری افزون بر هزار سال دارد.از روزگار ابونصر فارابی و به روایت دیگر از زمان سلسله ساسانی تا به امروز تقریبا به همان شکل اولیه باقی مانده است . سنتور سازی کاملا ایرانی است که ساخت آن را به فیلسوف نظریه پرداز و موسیقی دان بزرگ ابو نصر فارابی نسبت می دهند که مانند بربط، ساز دیگر ایرانی بعدها به خارج برده شد. سنتور بر اساس شواهد و قراین یکی از کهن ترین سازهای منطقه محسوب می گردد. قدیمی ترین اثری که از این ساز به جا مانده متعلق به حجاری های آشور و بابلیان (۵۵۹ قبل از میلاد) است. که در این حجاری ها، صف تشریفاتی که به افتخار آشور بنی پال بر پا شده مجسم گردیده و سازی که شباهت زیادی به سنتور امروزی دارد را بین آن صف مشاهده می کنیم.

ابوالحسن علی بن حسین مسعودی (متوفی به سال ۳۴۶ ه.ق) مورخ مشهور و نویسنده کتاب مروج الذهب در شرح اوضاع موسیقی در زمان ساسانیان، هنگام نام بردن از سازهای متداول موسیقی ساسانی، واژه سنتور (سنطور) را ذکر می کند. در کتب قدیم و تالیفات ابونصر فارابی و ابن سینا نیز نام سنتور چند بار ذکر شده است. برخی محققین بر این باورند که سنتور در زمان های خیلی دور از ایران به دیگر کشورهای آسیایی رفته است، چنان که امروزه نیز انواع مشابه این ساز در عراق، ترکیه، سوریه، مصر، پاکستان، هند، تاجیکستان، چین، ویتنام، کره، اوکراین و دیگر کشورهای آسیای میانه و نیز در یونان نواخته می شود. همچنین سنتورهای عراقی –هندی- مصری و ترکی که بعضی از آنها حدود ۳۶۰ سیم دارند . با استناد به اسناد و مدارک، نگارگری ها و مینیاتورهای قرون اخیر، آنچه که ما امروزه به عنوان سنتور در اختیار داریم در واقع سنتوری است که از حدود یکصد و پنجاه سال اخیر (زمان قاجار) با شکل و شمایل فعلی خود در اختیار هنرمندان این مرز و بوم قرار دارد. چنان که سنتورهای محمدصادق خان (اولین نمونه صوتی ساز سنتور به جا مانده از دوران قاجار متعلق به ایشان است)، حبیب سماع حضور و حبیب سماعی را در ابعاد، تعداد خرک و نحوه ساخت، بسیار نزدیک به سنتور امروزی مشاهده می کنیم. بررسی تاریخ تحول ساز سنتور نشان می دهد که این ساز طیف وسیعی از سبک ها و مکاتب مختلف را در قرن حاضر به خود اختصاص داده است به نحوی که پس از یک بررسی اجمالی، می توان اذعان داشت حداقل ۱۵ سبک و مکتب مختلف و فعال در این عرصه شهره خاص و عام اند. تنوع چشمگیر مکاتب و سبک ها باعث تنوع در صدادهی ساز، تکنیک نوازندگی و نحوه آهنگسازی و نغمه پردازی در سطوح مختلف بوده است.

آموزش سنتورآموزش سنتور

سنتور، یا آنچنان که استاد ابوالحسن خان صبا گاه می‌نوشت: سنطور، در سال‌های پایانی عصر قاجار، سازی تقریباً فراموش شده و رو به نابودی بود. سازهای اصلی، تار، تنبک و کمانچه بودند و دوره قاجار، در واقع «عصر تار» بود. تعداد کمی سنتور می‌نواختند و تعداد کمتری نیز سنتور می‌ساختند و می‌آموختند . سنتورهای معمولی دارای ۹ خرک می باشند و وسعت صدایشان اندکی بیشتر از ۳ اکتاو است و نوازنده در اجرای دستگاه های مختلف موسیقی سنتی کوک ساز را تغییر می دهد و یا محل خرک ها را پس و پیش می نماید. سنتور در طی سالیان و در پی مهاجرتها و رفت و آمدهای فرهنگی به کشورهای دیگر برده شد .از آن جهت گروهی بر این عقیده اند که سازهایی چون ارگ و پیانو که از نظر صدادهی صدایی چون سنتور دارند الگوهایی کامل شده از این سازسنتی ایرانی هستند و در طی سالیان و قرون متمادی دوره تکامل خود را پیموده و امروزه خود به سازهای مستقلی تبدیل گشته اند اما برخلاف این سازها که در مسیر تکامل گام برداشته بودند. معادل نصف عمر تمرین سنتور نوازان به کوک کردن آن می گذرد چون ضربه های مداوم مضراب روی سیم ها و تاثیر گذاری رطوبت و حرارت روی چوب و سیم ها کوک را به هم می زند و ۷۲ سیم باید مرتب کوک یا هم خوان شود از این رو سنتور سازی شناخته می شود که در عین زیبایی بسیاری از عوارض طبیعی روی صدا و کوک ان تاثیر می گذارد و حتی نوازنده های باتجربه را برای یک کوک دلخواه ناکام می گذارد. نقل شده است که حبیب سماعی نوازنده سرشناس سنتور روزی در مجلسی گفته است که کوک سنتور مرا پیر کرده است.

ساختار سنتور

۱- کلاف (سوراخ موجود در پایین کلاف برای انتقال صدا به بیرون و تسهیل حمل و نقل ایجاد می شود)
۲- گوشی سنتور
۳- سیم گیر
۴- صفحه روی سنتور
۵- گل سنتور (گلهای روی صفحه سنتور علاوه بر زیبایی سنتور ، جهت انتقال صدا به داخل بدنه و ایجاد رزونانس تعـبیه شده اند)
۶- شیطانک (دو قطعه چوب که در سمت راست و چپ صفحه سنتور نصب می شوند )
۷- مفتول سیمی روی شطانک (مفتول فلزی به ضخامت ۵/۱ میلی متر که بر روی شیطانک ها قرار می گیرد و سیم ها در دو انتهای صفحه با عـبوراز آنها به سیم گیر ها و گوشی ها ختم می شوند)
۸- خـرک
۹- مفتول سیمی روی خرک
۱۰- سیم های زرد
۱۱- سیم های سفید
۱۲- سیم های سفید پشت خرک
۱۳- سیم های زرد پشت خرک (سیم های فوق قابل نواختن نمی باشند)
سنتور جزء سازهای مضرابی (یا زهی- ضربی) بشمار می آید. این ساز از یک جعبه تشدید صدا به شکل ذوذنقه‌ متساوی الساقین ـ متوازی الاضلاع تشکیل شده است به طوری که بلندترین ضلع موازی آن نزدیک به نوازنده و دو ضلع با طول برابر، دو ضلع موازی را به طور مورب قطع می‌کنند. ارتفاع این جعبه حدود ۸ تا ۱۰ سانتیمتر است. جعبه سنتور مجوف است و تمام سطوح جعبه از چوب (عمدتاً چوب گردو) ساخته می شود. بر روی سطح فوقانی سنتور (یا اصطلاحاً نقاب رو) دو ردیف پلهای چوبی به نام «خرک» قرار دارد به طوری که خرکهای ردیف راست نسبت به ردیف چپ، به کناره سنتور نزدیکتر می باشند. سیم های سنتور به دو دسته سیم های «سفید» (از آلیاژ نیکل) برای تولید صداهای زیر و سیم های «زرد» (از آلیاژ برنج) برای تولید صداهای بم تقسیم می‌شوند. دسته سیم های سفید بر روی خرکهای ردیف چپ و سیم های زرد بر روی خرکهای ردیف راست به تناوب قرارگرفته ‌اند. هرسیم زرد یک اکتاو بم تر از سیم سفید بلافاصله بعد از آن صدا می‌‌دهد. خرکهای ردیف چپ، طول سیم های سفید را به دو قسمت نامساوی تقسیم می کنند که موجب تشکیل پوزیسیون های دوم و سوم می شود. وظیفه پوزیسیون دوم تولید صداهای میانه (یا زیر) و وظیفه پوزیسیون سوم یا اصطلاحاً «پشت خرک» تولید صداهای زیر (یا زیرتر) می باشد. طول سیم ها در پوزیسیون دوم بلندتر از پوزیسیون سوم بوده که طبق قواعد فیزیک صوت انتظار داریم پوزیسیون دوم صداهای بم تری در مقایسه با پوزیسیون سوم تولید کند. به طور مشابه، خرکهای ردیف راست، طول سیم های زرد را به دو قسمت نامساوی تقسیم می کنند که موجب تشکیل پوزیسیون های اول و چهارم می گردد. وظیفه پوزیسیون اول تولید صداهای بم و پوزیسیون چهارم عملاً قابل استفاده نمی باشد، چرا که تولید سیم های آن آنقدر کوتاه است که امکان تولید صدای مطبوع وجود ندارد. دامنه صداهای تولید شده توسط سنتور حدود سه اکتاو می باشد، یعنی صداهای منحصربفرد در هر پوزیسیون سه بار در سنتور تکرار شده اند. توجه به این نکته حائز اهمیت است که برخی صداها (نت های می و فا) در هر پوزیسیون منحصر به فرد نبوده و در سنتورهای امروزی دو بار در هر پوزیسیون تکرار شده اند. این امر موجب تسهیل حرکت مضراب ها بین دو پوزیسیون شده و انعطاف پذیری بیشتری به نوازنده می دهد. بعلاوه، محدودیت برخی فواصل موسیقیایی را می توان بواسطه این تکرار از میان برداشت.

بهترین سنتورنوازان از گذشته تااکنون

محمدصادق خان سرورالملک,اسماعیل نیک نفس- علی اکبر خان شاهی, حسن خان, حبیب سماع حضور, حبیب سماعی, حسین صبا, حسین ملک, رضا ورزنده, منصور صارمی, فرامرز پایور, مجید نجاهی, رضا شفیعیان, مجید کیانی, اسماعیل تهرانی, پرویز مشکاتیان, پشنگ کامکار, میلاد کیایی و اردوان کامکار.
پاستاد فرامرز پایور نخستین آهنگساز ایرانی به‌شمار می‌آید که سنتور ساز تخصصی او بود و به عنوان یک سنتور نواز، تنها به بداهه‌پردازی توجه نکرد و به نواسازی روی این ساز پرداخت. بسیاری از سنتور نوازان بزرگ ایران نزد پایور ردیف و موسیقی آموختند و تاثیر او در رشد این ساز به اندازه‌ای است که سنتور نوازانی که شاگرد مستقیم او نبودند هم خود را مدیون تلاش او می‌دانند. پایور که سنتور نوازی را نزد ابوالحسن صبا فرا گرفت و از طریق او با روش سنتور نوازی حبیب سماعی از سنتور نوازان نسل قدیم آشنا شد، روش ویژه خود را در نوازندگی در پیش گرفت. درگذشت حبیب سماعی در سال ۱۳۲۵ دوران رکود ساز سنتور در موسیقی ایرانی را با خود آورد تا این که پایور در سن ۱۷ سالگی به آموختن سنتور نزد استاد صبا رو کرد و در طول سال‌های کار خود توانست بار دیگر ساز سنتور را در موسیقی ایرانی زنده کند.
به طور یقین می توان گفت که در طول تاریخ پرفراز و نشیب موسیقی ایرانی, سنتور یکی از پرطرفدارترین سازها در بین مردم بوده است و آن هم بدلیل صدای زیبا و دلربای این ساز است. نوای دلنشینی که پیوند دهنده قلب آدمی با رفیع ترین و زیباترین احساسات انسان است...                                                                                                                                                                     با تشکر  از بازدید شما هر گونه سوالی درباره سنتور داشته باشید میتوانید در بخش نطرات مطرح کنید تا به انها جواب بدهم با تشکر استاد سنتور اسماعیل نیک نفس

 



:: بازدید از این مطلب : 495
|
امتیاز مطلب : 29
|
تعداد امتیازدهندگان : 6
|
مجموع امتیاز : 6
تاریخ انتشار : شنبه 30 بهمن 1398 | نظرات ()

صفحه قبل 1 صفحه بعد